دقیقه
- احتمالا اولین‌بار با برهان علیت توی دین و زندگی آشنا شدید. اونجایی که می‌گفتند هر چیزی علتی داره، پس جهان هم علتی داره و خدا علت این جهانه. با درست یا غلط بودن این استدلال کاری نداریم. همون گزاره اول رو لازم داریم، اینکه «هر معلولی علتی داره». و نکته بعدی اینه که همیشه علت رو مقدم بر معلول می‌دونیم. یعنی وقتی ما با پدیده‌ای روبه‌رو می‌شیم برای علت‌یابی اون به وقایع گذشته مراجعه می‌کنیم. مثل یه کارآگاه که توی وقایع گذشته به دنبال علت مرگ مقتول می‌گرده.
- ارسطو چهار نوع علت رو برای ظهور هر معلولی لازم می‌دونه. ما برای روشن شدن این علل چهارگانه یه لیوان شیشه‌ای رو به عنوان مثالی برای معلول در نظر می‌گیرید. (واسه پدیده‌های غیرجسمی این علل کمی پیچیده می‌شند)
- علت مادی: مواد اولیه و خام اون معلول که اینجا همون شیشه است.
- علت صوری: شکل و فرم کلی اون معلول که اینجا شکل لیوان بودنه. یعنی استوانه‌ای که یه سرش بازه و سر دیگه‌اش بسته است.
- علت فاعلی: کسی یا چیزی که اون ماده رو از حالت خام به شکل مدنظر درمی‌آره. در اینجا اون کارگر کارگاه شیشه است که با حرارت دادن مواد اولیه شیشه، اون رو به شکل لیوان درمی‌آره.
- علت غایی: هدف و قصد بودن اون معلول. مثلا اینجا آب خوردن می‌تونه هدف ساخت اون لیوان باشه.
- توی فیزیک کوانتوم موضوعی تحت عنوان درهم‌تنیدگی وجود داره که می‌گه اگه دو ذره حداقل یه بار با هم تعامل داشته باشند و از هم جدا بشند، فارغ از هر میزان فاصله‌ای که از هم بگیرند، اگه تغییری توی ویژگی کوانتومی یکی‌شون ایجاد کنیم، در کمال تعجب می‌بینیم که اون یکی هم خواص کوانتومیش تحت تاثیر این تغییر قرار می‌گیره و تغییر می‌کنه. حالا این ذره دوم ممکنه هزاران هزار میلیارد سال نوری با ذره اول فاصله داشته باشه. برای روشن‌تر شدنش بذارید با یه مثال توضیح بدم. فکر کنید کسی یه سیب و یه پرتقال رو توی دوتا بسته جدا قرار می‌ده و اونا رو روی میز می‌ذاره. بعد من و شما رو صدا می‌زنه و بهمون می‌گه هر کدوم یکی از بسته‌ها رو برداریم. یکیش سیبه و یکیش هم پرتقال. (لحظه تعامل یا برهم‌کنش من و شما) من و شما بی‌اینکه بدونیم کدوم به کدومه، هر کدوم یکی از جعبه‌ها رو برمی‌داریم و مثلا من به سمت شرق حرکت می‌کنم و شما به سمت غرب. از نظر کوانتومی تا زمانی که درِ جعبه رو باز نکردیم هر دو میوه درون جعبه‌ها هم سیب‌اند و هم پرتقال. یعنی از نظر کوانتومی توی جعبه هرکدوم از ما یه میوه هست که نصفش پرتقاله و نصفش سیب. (امیدوارم منظورم رو رسونده باشم) اما به محض اینکه یکی از ما در جعبه‌اش رو باز کنه و ببینه که مثلا میوه‌اش سیبه، (تغییر خواص کوانتومی یکی از ذرات) فارغ از فاصله‌ای که از هم گرفتیم، میوه شما هم از نظر کوانتومی تماما تبدیل به پرتقال می‌شه؛ چه شما در جعبه رو باز کرده باشید و چه باز نکرده باشید. (تغییر خواص کوانتومی ذره دوم) این اتفاق هنوز هم تبیینی براش پیدا نشده، اما نتایج محتمل دیگه‌ای هم ازش گرفته شده. اینکه این ارتباط نه تنها در فواصل مکانی مختلف، بلکه حتی در فواصل زمانی متفاوت بین گذشته، حال و آینده هم می‌تونه وجود داشته باشه. یعنی چی؟ یعنی ممکنه تغییر خواص کوانتومی ذرهای در زمان حال حاصل تغییر خواص کوانتومی ذرهای در آینده باشه که تعاملی با ذره اول داشته یا خواهد داشت!!!
- حالا از اینجا می‌تونیم برسیم به علیت معکوس توی فیزیک کوانتوم. اینکه برای بررسی سامانه‌‌های کوانتومی نه تنها باید گذشته اون سامانه‌ها رو مدنظر قرار بدیم، بلکه آینده اون‌ها هم از مواردیه که باید زیرنظر گرفته بشه. به زبون دیگه، نه تنها گذشته‌ای که یه سامانه کوانتومی گذرونده، در چیزی که الان هست موثره، بلکه چیزی که بعدها قراره بشه هم در چیزی که الان هست موثره. یعنی اگه سامانه فعلی رو معلول در نظر بگیریم، هم علت‌هایی در گذشته و هم علت‌هایی در آینده در بودن این معلول موثرند. آیا این علتی که در آینده است شما رو یاد چیزی نمی‌اندازه؟ به نظرتون این علت نمی‌تونه همون علت غایی باشه؟
- چیزی که ما الان هستیم و اتفاقی که داره واسه ما می‌افته نه تنها به خاطر عواملیه که در گذشته روی ما تاثیر گذاشته، بلکه تحت تاثیر یه سری عواملی هم هست که در آینده انتظارمون رو می‌کشند. پس دفعه بعد که از خودمون سوال کردیم «چرا همچین اتفاقی واسه‌م افتاد؟» فقط توی کارای گذشته‌مون دنبال دلیل نباشیم. شاید چیزی در آینده باعث وقوع اون اتفاق شده. فقط شاید...
نظرات
ارسال یک نظر